جنب و جوش سبز در فضای ماتریکس
محمد الیاس قنبری
پیر بوردیو در کتاب درباره تلویزیون و سلطه ژورنالیسم جریانی را نقل می کند که در آن کانال های تلویزیونی یونان و ترکیه این دو کشور را تا مرز جنگ پیش می برند. ماجرا آن بود که یکی از کانال های تلویزیون یونان درباره یک جزیره بسیار کوچک خالی از سکنه به نام ایمیا شروع به جنجال و هذیان گویی های ملی گرایانه می کند از آن طرف تلویزیون های ترکیه نیز وارد این جنگ رسانه ای می شوند تا جایی که کار به پیاده کردن سرباز در جزیره می رسد.
بودریار هم گفته معروفی دارد با این عنوان که جنگ خلیج فارس در واقع اصلآ رخ نداده است و این جنگ تنها در رسانه ها اتفاق افتاده است. بودریار از وانموده ها حرف میزند. وانموده ها بدل هایی هستند که از واقعیت ساخته می شوند. در جهان رسانه ای شده امروز، وانموده ها جایگاه مهمتری از نموده ها می یابند. مهم نیست که در عالم واقع چه اتفاقی می افتد مهم این است که این واقعیت چگونه بازنمایی می شود. به قول روان شناسان بازاری از جنس مجله موفقیت و فیلم راز مهم نگاه توست نه آنچه بدان نگریسته می شود و این نگاه را رسانه ها می سازند و رسانه ها اساسآ در کار وانمودن و تحریف اند. در عالم واقع ممکن است صدای شکستن شیشه ای بیاید ولی آنگاه که این شکسته شدن شیشه مورد روایتگری قرار گیرد وانمودن هم آغاز می شود. شیشه در اثر انبساط خود به خود شکست. شیشه توسط بچه ها شکست. شخصی به قصد دشمنی شیشه را شکست. هر کدام از اینها روایتی است که نگاه ما را می سازد.
افلاطون به دنبال حقیقت بود و معتقد بود واقعیت های این جهان اصالت ندارد و هرچه در این جهان واقعی به نظر می رسد خود سایه ای است از ایده اصل در عالم مثل. اما به نظر می رسد امروز یک قدم به عقب رفته ایم دیگر مساله حقیقت نیست بلکه خود واقعیت است. واقعیت چیست؟ رسانه ها آنقدر وانموده می سازند و آن قدر روایت گری می کنند که دیگر واقعیتی باقی نمی ماند. البته بودریار نمی گوید که واقعیتی نیست بلکه از مفهومی به نام حاد واقعیت یا فراواقعیت سخن می گوید. واقعیت هست ولی واقعیتی جدید است. واقعیت عوض شده است. واقعیت مبدل به حاد واقعیت شده است. فراواقعیت. واقعیتی واقعی تر از واقع. رسانه ها برای ما واقعیتی جدید می سازند که فراتر از واقعیت است.
زمانی که بوردیو درباره تلویزیون حرف زد یعنی سال 1996هنوز، تلویزیون مدیوم اصلی و غالب رسانه ای جهان بود اما تلویزیون امروز از آن جایگاه افول کرده است و امروز اینترنت مدیوم غالب رسانه ای است. فلذا فراواقعیت یا حاد واقعیت باید از خلال اینترنت برساخته شود. گفته شده که برادران واچفسکی سازندگان فیلم ماتریکس بسیار تحت تاثیر حرف های بودریار بوده اند.
عده ای جنب و جوش سبز رنگ و سران فتنه را اسیر توهم می دانند. اگر با دنیای رسانه ای شده آشنا نباشیم این گفته درست است اما این توهم برای سبزها واقعیت به نظر می رسد. آنها واقعآ فکر می کنند بی شمارند. آنها واقعا اینگونه فکر می کنند که کار جمهوری اسلامی تمام است. آنها واقعآ جامعه ایران را ملتهب می بینند. آنها دچار توهم نیستند آنها دچار فراواقعیت اند. آنها در فضای ماتریکسی زندگی می کنند همانجا انقلاب می کنند، همانجا پیروز می شوند و همانجا شکنجه می شوند.
